Uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych działaczom opozycji niepodległościowej z lat 1956–1989 odbyła się w Muzeum Narodowym w Lublinie (Zamek Lubelski) w Galerii Malarstwa Polskiego XIX-XX wieku 14 grudnia 2021, Wzięli w niej udział przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, wojska i służb mundurowych oraz stowarzyszeń represjonowanych.
– Bohaterowie wolności. Bohaterowie mojego pokolenia. Za tę wolność chciałem wam podziękować. Nie tylko jako prezes IPN, ale także jako przedstawiciel pokolenia depozytariuszy tej wolności, którą nam przynieśliście – zwrócił się na samym początku do odznaczonych prezes Instytutu Pamięci Narodowej, dr Karol Nawrocki.
Szef IPN w swoim przemówieniu nawiązał do miejsca, w jakim odbywała się uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności – Zamku w Lublinie
– Zamek w Lublinie stał się symbolem cierpienia polskich bohaterów w XIX i XX w., w czasie II wojny światowej i gdy w Polsce rządziła komunistyczna, kolonialna władza. Na tym Zamku cierpiał także bliski mojemu i państwa sercu Henryk Wieliczko ps. Lufa, bohater V Wileńskiej Brygady Armii Krajowej. Nie mogliśmy się spotkać w bardziej symbolicznym i wyjątkowym miejscu, żeby podziękować wam – bohaterom wolności i „Solidarności” za to, co zrobiliście w swoim życiu – powiedział dr Nawrocki.
Prezes IPN zwrócił również uwagę na to, że wola walki o wolność bohaterów uroczystości pokonała totalitarny reżim komunistyczny
– To państwo jesteście tym pokoleniem Polaków, których bieg w sztafecie pokoleń Polaków kończy się niepodległością. (…) W waszych biogramach i życiorysach widzimy ogromne pragnienie wolności, którą spotykało się z równą wobec was wszystkich nienawiścią systemu komunistycznego. Systemu, który was inwigilował, skazywał, internował i więził w komunistycznych więzieniach. Z waszego pragnienia narodziło się zwycięstwo, wolność, i wolna niepodległa Polska – zakończył szef IPN, dr Nawrocki.
Lista odznaczonych:
- Joanna Barczyk
- Tadeusz Demczuk
- Andrzej Dzięgielewski
- Wiesław Główczyński
- Krzysztof Grudzień
- Wojciech Guzowski
- Adam Jezierski
- Bogdan Kaczorkiewicz
- Edward Kurowski
- Bogdan Olewski
- Edward Owczarski
- Antoni Sidor
- Krzysztof Szabelski
- Lech Szafrański
- Eugeniusz Wójcik
- Jerzy Bronisław Wójcik
- Stanisław Jan Wójcik
- Grzegorz Wysok
- Konrad Zając
- Jarosław Zdrojkowski
Pośmiertnie:
- Ryszard Władyga
- Stanisław Zając
Biogramy odznaczonych zostały opublikowane na stronie: odznaczeni-kwis.ipn.gov.pl.
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 roku. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 roku przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP, na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. Źródłem uchwalenia Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP.