Nawigacja

Aktualności

Tu rodziła się „Solidarność” rolników. Otwarcie wystawy w Milejowie i Białobrzegach – 21 kwietnia 2021

Wystawa pt. „Tu rodziła się »Solidarność« rolników” została otwarta w dwóch miejscach w naszym regionie

Wystawa IPN ,,Tu rodziła się »Solidarność« rolników” opowiada o walce rolników o samorządność oraz zmiany społeczne na polskiej wsi w skali całego kraju, jak i również Lubelszczyzny oraz Południowego Podlasia (ówczesne województwa: lubelskie, chełmskie, zamojskie, bialskopodlaskie oraz siedleckie). Starania o samorządna polską wieś trwały przez cały okres istnienia NSZZ RI „Solidarność” oraz „Solidarności Chłopskiej”, w regionie okupione były one strajkami w Krasnymstawie, Zamościu oraz Lublinie. Do najsłynniejszego strajku doszło 5 listopada 1981 r. w Siedlcach, gdzie protest nabrał wymiaru ogólnopolskiego. Stworzona struktura związkowa trwała aż do wprowadzenia stanu wojennego i delegalizacji struktur „Solidarności” 13 grudnia 1981 r.  


 

 

Na początku otwarcia wystawy w Milejowie głos zabrał dyrektor IPN Lublin Marcin Krzysztofik. Przypomniał on, że wystawa otwierana jest jednocześnie w całej Polsce w 17 miejscowościach. Po nim przemówił prezes IPN dr Jarosław Szarek. Wyjaśnił m.in. dlaczego to właśnie Milejów jest tak ważnym miejscem, gdy mowa o „Solidarności” rolników.

 

 

– To tutaj w Milejowie na 2 lata przed sierpniem 1980 r. grupa odważnych ludzi, chłopów, synów tej ziemi, powiedziała systemowi komunistycznemu: nie. Wystąpili z imienia i nazwiska i powołali Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej – 30 lipca 1978 r.  Później za nimi poszli kolejni: Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej, Ziemi Rzeszowskiej i co najważniejsze: Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników powołany w Lisowie – zaznaczył szef IPN.

 

 

Odniósł się także do samej wystawy i przypomniał o wkładzie polski chłopów w walkę z komunizmem.

– Wystawa opowiada ważną i wielką historię. Opowiada drogę polskiej wsi do wolnej Polski. Dzięki oporowi polskiego chłopa nie powiodła się kolektywizacja. 80 proc. własności została w rękach indywidualnych rolników. Na polskiej wsi został podważony fundament systemu komunistycznego. Bo ile własności tyle wolności. Władza komunistyczna nigdy nie pogodziła się z indywidualna własnością ziemi – stwierdził dr Szarek.

Prezes IPN przypomniał także, że 12 maja w Warszawie na Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego, stanie duża wystawa o zielonej „Solidarności” będąca połączeniem wszystkich regionalnych paneli ekspozycji z ogólnopolskimi.

 

 

Głos zabrała również Poseł na Sejm RP Teresa Hałas, która pełni również funkcję przewodniczącej NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Podziękowała prezesowi IPN za to, że instytucja, którą kieruje, podjęła się stworzenia ekspozycji.

– To jest opowieść o niezwykłej charyzmie, ale także o wielkiej odpowiedzialności za losy kraju – takie postawy są godne naśladowania. Na tej wystawie są bohaterowie polskiej wsi – mówiła poseł.

 

 

Na miejscu obecni również byli świadkowie tamtej historii. W ich imieniu przemawiali: Senator RP Jerzy Chróścikowski (zastępca przewodniczącej NSZZ RI „Solidarność”) oraz Jerzy Mazur, jeden z sygnatariuszy odezwy Komitetu z 30 lipca 1978.

– Przez te lata [po delegalizacji zielonej „S” przez władze komunistyczne] działaliśmy przy kościele, jako duszpasterstwo rolników. Tylko tam mogliśmy się spotykać i przygotowywać do następnych lat walki o odzyskanie niepodległości – powiedział senator.

 

 

Z podziękowaniami w kierunku walczącej z komunizmem polskiej wsi zwrócił się także autor „lubelskiej” części wystawy Rafał Szewczyk z Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Lublinie.

Dziękuję państwu za stworzenie ruchu oporu wobec kolektywizacji wsi i organizację samorządnej polskiej wsi, w czasach gdy było to zabronione – mówił Szewczyk.

Wystawa w Milejowie prezentowana jest przed Urzędem Gminy Milejów (ul. Partyzancka 13) do 9 maja.

 

 

Prezes IPN dr Jarosław Szarek wraz z pracownikami IPN złożyli również kwiaty i zapalili znicze na grobie Janusza Rożka – założyciela Tymczasowego Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej, jednego z liderów NSZZ RI „Solidarność”, prześladowanego przez władze komunistyczne. Janusz Rożek zmarł w 2013 r. i został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.


Ekspozycja ,,Tu rodziła się »Solidarność« rolników” została otwarta także w Białobrzegach (woj. mazowieckie, pow. białobrzeski), gdzie w pobliskim Lisowie 10 października 1978 r. powołano Tymczasowy Komitet Niezależnego Związku Zawodowego Rolników. Wystawa prezentowana będzie do 9 maja na Placu Zygmunta Starego. Wystawę można oglądać do 9 maja.


W chwili podpisania porozumień sierpniowych oraz powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, w całym kraju zaczęły powstawać analogiczne do struktur pracowniczych związki zawodowe, skupiające rolników indywidualnych. W skali kraju ruch ten od samego początku pozostawał nieskonsolidowany, skupiony wokół trzech głównych nurtów związkowych: NSZZ „Solidarność Wiejska”, NSZZ „Solidarność Chłopska” oraz Związek Producentów Rolnych. Władze konsekwentnie odmawiały rolnikom prawa do rejestracji związków zawodowych, próbując ograniczyć maksymalnie wpływ niezależnego ruchu społecznego powstałego w wyniku protestów z lipca oraz sierpnia 1980 roku, także na środowiska wiejskie. Oficjalnie odmawiano prawa zrzeszania się rolników na wzór pracowniczej „Solidarności”, forsując nadal wzór nierentownego, uspołecznionego charakteru wsi. Dopiero w wyniku strajków w Ustrzykach Dolnych oraz Rzeszowie doszło do podpisania pierwszych porozumień z władzą. Nie oznaczało to jednak końca walki o podmiotowość polskich rolników i dopiero po dramatycznych wydarzeniach mających miejsce podczas strajku w Bydgoszczy 19 marca 1981 r. (pacyfikacji protestujących przez oddziały ZOMO) w obliczu strajku generalnego w całej Polsce rząd gen. Wojciecha Jaruzelskiego ugiął się przed żądaniami „Solidarności”. 12 maja 1981 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował zjednoczony ruch związkowy: NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

Na Lubelszczyźnie samorządność rolnicza swą genezę wywodziła od powstałego 30 lipca 1978 roku Tymczasowego Komitetu Samopoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej we wsi Ostrówek w gminie Milejów, powstałego z inicjatywy Janusza Rożka. Komitet skupiał szesnaście osób ze wsi z gminy Milejów, Mełgiew, Puchaczów i Siedliszcze (ostatnia gmina wchodziła w skład ówczesnego województwa chełmskiego). Była to pierwsza niezależna organizacja w Polsce, skupiająca rolników indywidualnych, powstała po rozbiciu struktur Polskiego Stronnictwa Ludowego w 1947 roku. Lubelscy rolnicy zrzeszyli się, protestując wobec niesprawiedliwych zapisów forsowanej przez władze ustawy emerytalnej dla osób trudniących się rolnictwem, obciążających finansowo zainteresowaną grupę. Kolejnym postulatem Komitetu było żądanie zaprzestania wsparcia przez władze nierentownych Państwowych Gospodarstw Rolnych oraz tzw. rolnictwa uspołecznionego i przeznaczenia większych nakładów dla rodzinnych gospodarstw. Pomimo że Komitet w wyniku zastraszenia jego działaczy przez Służbę Bezpieczeństwa nie odegrał większej roli, stał się przyczynkiem do powstania podobnych organizacji w całym kraju, te zaś dały podwaliny pod budowanie niezależnego, samorządnego ruchu zawodowego polskich rolników. We wrześniu 1980 r. struktury związkowe ,,Solidarności Wiejskiej” oraz ,,Solidarności  Chłopskiej” zaczęły formować się w ówczesnym województwie lubelskim, następnie zaś w pozostałych ówczesnych województwach regionu (niestety nie zostały one nigdy zjednoczone w skali Lubelszczyzny).

Pobierz broszurę Rafała Szewczyka (Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Lublinie) Zielona S. Droga do NSZZ Rolników Indywidualnych Solidarność na Lubelszczyźnie i Południowym Podlasiu w latach 1978–1981.

 

do góry