Instytut Pamięci Narodowej Badacze rozmawiali o lubelskim ziemiaństwie w II RP – Lublin, 9 grudnia 2019 - Aktualności -

9 grudnia 2019 r. w siedzibie Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie odbyło się II regionalne sympozjum naukowe „Ziemianie Lubelszczyzny w latach II Rzeczypospolitej". Konferencji towarzyszyła  promocja pamiętnika autorstwa Heleny Świdy - Szaciłowskiej "Wszystko co pamiętam. Wspomnienia 1928 - 1960", który został opracowany przez Agatę Fijuth-Dudek (Oddziałowe Biuro Lustracyjne IPN Lublin) oraz Tomasza Osińskiego (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN Lublin).

Sfery ziemiańskie z racji zajmowanej częstokroć lojalistycznej postawy wobec zaborców okres politycznej świetności w roku 1918 miały już za sobą. Wprowadzone u zarania niepodległości powszechne prawo wyborcze jeszcze bardziej ograniczało wpływy niniejszej warstwy. Grupa ta jednak wciąż dysponowała poważnymi atutami: liczącą się bazą finansową, potencjałem intelektualnym i dużym doświadczeniem w działalności politycznej. Stanowiła poważny punkt odniesienia w czasach II Rzeczypospolitej Polskiej i wymaga bliższego namysłu naukowego. Zagadnienia te były po raz drugi rozważane z perspektywy lokalnej – losów Lubelszczyzny i ziemiaństwa na Lubelszczyźnie

Jako pierwszy, wystąpił dr Mieczysław Kseniak, który opowiadał o pozostałościach zamków, dworków, folwarków rycerskich i fortyfikacji na mapach Miega i Heldensfelda z końca XVIII i początku XIX. Następnie dr Ewa Leśniewska zajęła się tematem dóbr ziemskich w Samoklęskach i ich właścicielami – od Tekli z Otwinowskich generałowej Janowej Weyssenhoffej do Józefa Weyssenhoffa. Dr Hubert Mącik wygłosił referat Między sentymentem a nowoczesnością: architektura w majątkach ziemiańskich Lubelszczyzny w dwudziestoleciu międzywojennym, a dr hab. Marcin Kruszyński (prof. LAW) zastanawiał się nad tym czy II Rzeczpospolita Polska była państwem przyjaznym dla ziemian. Drugi blok referatów rozpoczął dr Tomasz Osiński zajmując się tematem nastrojów wśród pracowników majątków ziemskich w roku 1919/1920 i 1944. Po nim dr Ewa Miłkowska wygłosiła wystąpienie Losy folwarków Ordynacji Zamojskiej w I połowie XX wieku na przykładzie majątków Sól i Guzówka. Serię wystąpień zakończył prof. Janusz Wrona dotykając tematu ziemian w przestrzeni społecznej PRL.

Ostatnim aspektem wydarzenia była promocja wspomnień Heleny Świdy-Szaciłowskiej „Wszystko, co pamiętam. Wspomnienia 1928-1960. Dyskusję moderowała dr Agata Fijuth-Dudek.

Wspomnienia ziemianki Heleny Świdy-Szaciłowskiej, wychowanej w Ordynacji Zamojskiej w Zwierzyńcu, są  obrazem tej warstwy społecznej, szczególnie mocno dotkniętej zmianami społeczno-politycznymi XX wieku. Zapiski, sporządzone po latach, dają świadectwo rzeczywistości wojennej i powojennej na Lubelszczyźnie. Autorka nie stroni również od komentarzy dotyczących sytuacji w Polsce po 1989 roku.