E-KsięgarniaW piątek 25 czerwca w siedzibie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu (ul. 25 Czerwca 68, Radom) odbył się panel dyskusyjny „Radomski Czerwiec ’76 z perspektywy 45 lat”.
-
Uczestnicy panelu Radomski Czerwiec ’76 z perspektywy 45 lat. Fot. Archiwum RDLP w Radomiu -
Przy mikrofonie Stanisław Kowalski, prezes Stowarzyszenia Radomski Czerwiec '76. Fot. Archiwum RDLP w Radomiu -
Przy mikrofonie dr Paweł Sasanka, Biuro Badań Historycznych IPN. Fot. Archiwum RDLP w Radomiu -
Przy mikrofonie Zofia Romaszewska, Doradca Prezydenta RP. Fot. Archiwum RDLP w Radomiu -
Przy mikrofonie dr Arkadiusz Kutkowski, Delegatura IPN Radom. Fot. Archiwum RDLP w Radomiu
Uczestniczyli w nim:
- Zofia Romaszewska, Doradca Prezydenta RP
- Stanisław Kowalski, Prezes Stowarzyszenia Radomski Czerwiec '76
- ks. dr Szczepan Kowalik, historyk
- dr Paweł Sasanka, Biuro Badań Historycznych IPN
- dr Arkadiusz Kutkowski, Delegatura IPN Radom
Spotkanie poprowadził Marcin Krzysztofik, dyrektor IPN Lublin
Z powodu obostrzeń i ograniczeń dot. liczby uczestników wydarzenie transmitowano on-line na profilu Facebook IPN Lublin.
Czerwiec ‘76 to fala strajków i demonstracji ulicznych, jakie miały miejsce 25 czerwca 1976 r. Objęły one około 70–80 tys. osób w co najmniej 90 zakładach pracy na terenie 24 województw. Bezpośrednią przyczyną protestu była zapowiedziana 24 czerwca w Sejmie PRL przez premiera Piotra Jaroszewicza drastyczna podwyżka cen wielu artykułów żywnościowych (m.in. mięso i ryby – 69 proc., nabiał – 64 proc., ryż – 150 proc., cukier – 90 proc.). Do sprowokowania wybuchu społecznego niezadowolenia przyczyniły się też niesprawiedliwe rekompensaty (zarabiający poniżej 1300 zł mieli otrzymać 240 zł, zarabiający powyżej 6000 zł – 600 zł). Podwyżkę władze przedstawił jako „projekt”, choć powszechnie zdawano sobie sprawę, że decyzje zapadły, cenniki wydrukowano, a rzekome konsultacje społeczne są fikcją.
W Radomiu, Ursusie i Płocku doszło 25 czerwca 1976 r. do pochodów i demonstracji, zakończonych starciami z MO, a w Radomiu – dramatycznymi walkami ulicznymi. W Radomiu strajk rozpoczęli robotnicy Zakładów Metalowych im. gen. Waltera, którzy wyszli na ulicę, aby powiadomić o strajku inne zakłady i ruszyć pod gmach KW PZPR. Do protestu przyłączyły się załogi 25 najważniejszych zakładów miasta – ogółem około 17 tys. osób. W kulminacyjnym momencie na ulicach miasta demonstrowało około 20–25 tys. osób. Demonstranci nakłonili I sekretarza KW do przekazania do Warszawy żądania odwołania podwyżki. Po dwóch godzinach oczekiwania okazało się, że w budynku nie ma już przedstawicieli partii (zostali ewakuowani przez funkcjonariuszy MO i SB) i tłum zaczął niszczyć wyposażenie, a przed godz. 15.00 gmach podpalono. Funkcjonujący w MSW sztab operacji „Lato 76” skierował do miasta oddziały ZOMO z Warszawy, Łodzi, Kielc i Lublina oraz słuchaczy Wyższej Szkoły Oficerskiej MO w Szczytnie – wieczorem zwarte oddziały MO liczyły około 1550 funkcjonariuszy. Doszło do gwałtownych walk ulicznych. W ich początkowej fazie w tragicznym wypadku zginęli dwaj demonstranci – Jan Łabęcki i Tadeusz Ząbecki – zabici przez rozpędzoną przyczepę wypełnioną betonowymi płytami, którą spychali w kierunku zbliżających się zomowców. Oprócz gmachu KW PZPR atakowano budynek KW MO i Urzędu Wojewódzkiego. Doszło do dewastacji sklepów i kradzieży. Oddziały milicji opanowały sytuację w mieście dopiero późnym wieczorem.
Do kolegiów ds. wykroczeń skierowano łącznie 353 wnioski o ukaranie zatrzymanych, w tym 214 w Radomiu W Radomiu w trybie przyspieszonym postawiono przed sądem 51 osób. Na kary więzienia skazano 42 osoby, w tym 28 – na pięć miesięcy do roku, zaś wobec 14 orzeczono karę od dwóch do trzech miesięcy aresztu. W zwykłym trybie w Radomiu osądzono 188 osób.