Instytut Pamięci Narodowej Szkoła jako instrument politycznej legitymizacji władzy partii komunistycznej w Polsce (1944–1989) - Książki – Lublin -

Jacek Witold Wołoszyn, Szkoła jako instrument politycznej legitymizacji władzy partii komunistycznej w Polsce (1944–1989), Lublin 2015, 248 s., ISBN 978-832-7629-886-3

Co sprawia, że ludzie podporządkowują się władzy, wtym politycznej (wchodzą w pewne asymetryczne relacje z innymi podmiotami,wobec których zajmują nierównorzędną pozycję)? Władza powoduje, że zaczynają oni działać zgodnie z interesami jej posiadacza, nie zawsze zbieżnymi z ich własnymi. Do tego dochodzi oczywiste ograniczenie swobody poszczególnych jednostek. Motywy takich działań mogą być różne. Jeśli bowiem przyjąć klasyczną definicję pojęcia „władzy politycznej” – zaczerpniętą od Maxa Webera – to jednym z jej atrybutów jest legalne stosowanie przymusu (siły fizycznej). Centrum zatem może wymusić określone zachowania (posłuszeństwo) za pomocą bezpośredniego użycia siły lub ewentualnie groźby takiej akcji. Jednakże sama przemoc nie jest czynnikiem wystarczającym do utrzymania władzy, wymaga silnego i rozbudowanego aparatu służącego wymuszaniu posłuszeństwa – co oznacza ponoszenie ogromnych kosztów. Dodatkowo ustawiczny terror jako jedyny instrument dyscyplinowania społeczeństwa (łamania oporu) niesie wiele niebezpieczeństw dla rządzących, chcących skutecznie sterować poddanymi (doprowadzić do efektywnego wykonywania przez nich nakazów). Posłuszeństwo staje się wówczas wynikiem podbudowanej strachem reakcji na polecenia płynące z góry (weberowska dyscyplina). W jej ramach mogą się też mieścić opisane przez Stanisława Ossowskiego fikcje obronne (udawanie wykonania rozkazów).